Harita Bilgisi 1 (Haritalar;Arazi Çeşitleri,Jeoloji zaman cetveli,3 boyutlu jeoloji haritası)

JEOLOJİK HARİTA
BİLGİSİ (1)

JEOLOJİ
Jeoloji; geniş anlamda, yerküresinin güneş sistemi içerisindeki durumundan, onunfiziksel özelliği ve kimyasal bileşiminden,iç ve dış kuvvetler etkisi ile uğradığı değişikliklerden, beş milyar senelik süre içindeki oluşumu ve gelişiminden, canlıların ilk yaradılışlarından günümüze
kadar geçirmiş oldukları evrimlerinden söz eden tarihsel bir doğa bilimidir. Diğer doğa bilimleri olan, fizik, kimya ve biyoloji ile sıkı bir bağlantısı vardır (Ketin, 1977).

• Jeoloji dar anlamda, bütün yeryuvarının değil, özellikle ortalama kalınlığı 35 km olan katı
yerkabuğunun bilimidir. Bu kabuğun bileşimi, yapısı,organik ve anorganik gelişimi,iç ve dış etkilerle uğradığı değişiklikler ve kapsadığı her çeşit yer altı servetleri onun başlıca konularıdır. Bu şekli ile jeoloji, yeryüzünü ve yeryüzü ile insan toplulukları ilişkisini inceleyen Coğrafya'dan ve yerküresini tüm olarak fiziksel yöntemlerle araştıran Jeofizik'ten ayrılır ise de, bugün bu üç bilim dalı ve bunlara katılan jeokimya, oşinografi ve meteoroloji YERBİLİMLERİ adı altında
toplanmaktadır (Ketin, 1977).

Harita nedir?

Yeryüzünün tamamının veya bir parçasının, birtakım işaret, renk, simgeler kullanılarak ve belli bir ölçeğe göre küçültülerek yatay düzlem üzerinde gösterilmesine harita adı verilir. Haritalar amaçlarına göre genel ve özel haritalar olmak üzere ikiye ayrılırlar:

Özel haritalar
•Jeoloji
•Kadastro
•Kent
•Ulaşım
•Yol
•Bilim
•Turistik
•Tematik

Genel haritalar
•Topoğrafik
•Geniş bölge
•Dünya

(Yomralıoğlu, 2000)

DÜNYA HARİTASI

Topoğrafik haritalar

Yeryüzünün veya bir parçasının morfolojik (şekilsel) yapısının belli bir ölçek içinde eş yükseklik eğrileri yardımıyla yatay düzlem üzerinde gösterilmesiyle elde edilen haritalara topoğrafik haritalar denir.
Topoğrafik haritalar üzerinde, yeryüzünde bulunan tüm unsurlar kendilerine özgü simgelerle işaretlenmişlerdir. Örneğin: yollar, yerleşim yerleri, çeşmeler, enerji nakil hatları, ... v.s.

Topoğrafik haritalar ölçeklerine göre;

- Küçük ölçekli topoğrafik haritalar - 1/600.000 ve
daha küçük ölçekliler

- Orta ölçekli topoğrafik haritalar - 1/600.000 ile
1/75.000 arası

- Büyük ölçekli topoğrafik haritalar - 1/75.000 ve
daha büyük ölçekliler
Topoğrafik harita üzerindeki
veriler

• Engebeler (tepe, vadi, sırt, dere)
KAHVERENGİ
• Drenaj ağı
MAVİ
• Durgun sular
MAVİ
• Buzullar ve sürekli karlar
BEYAZ
• Bitki örtüsü
YEŞİL
• Kültürel yapılar
KIRMIZI, SİYAH

TOPOĞRAFİK HARİTALARIN OKUNMASI

• Harita üzerinde herhangi iki nokta arasındaki yatay ve düşey uzaklıkların bulunması
• Yamaç eğiminin belirlenmesi
• Herhangi bir noktanın koordinatların bulunması
• Arazide topoğrafik arazide yer belirlenmesi
• Topoğrafik haritalardan kesit çıkarılması

KURALLAR

Topoğrafik haritalarda farklı eğimdeki yükseltiler

Topoğrafya ile jeolojik birimlerin ilişkileri

TOPOĞRAFİK HARİTALAR AYNI ZAMANDA YERYÜZÜNÜ OLUŞTURAN FARKLI
ŞEKİLLERİN TANINMASINA DA YARDIMCI OLUR¼.

DRENAJ AĞLARI

KIVRIMLI ARAZİLER

ALÜVYON YELPAZELERİ

DRUMLİNLER

KARSTİK ARAZİLER

TOPOĞRAFİK KESİT ÇIKARILMASI

TÜRKİYE JEOLOJİ HARİTASI

JEOLOJİK ZAMAN CETVELİ

A.B.D'nin Jeolojik Haritası

LİTOLOJİ HARİTALARI
• Sadece kaya türü özelliklerini gösteren haritalardır. İçerisinde kaya birimlerini simgeleyen
doku ve renkler gözlenir.

ÖLÜ DENİZ BÖLGESİNİN LİTOLOJİ HARİTASI

TEKTONİK HARİTALAR

• Sadece tektonik özelliklerin yeraldığı haritalardır. İçerisinde faylar, kıvrımlar, tabaka veya
eklem durumları bulunabilir.

Tektonik Haritaları

TÜRKİYE'NİN TEKTONİK HARİTASI

SAYISAL JEOLOJİ HARİTALARI

ÜÇ BOYUTLU JEOLOJİ HARİTALARI
GÖLGELENDİRİLMİŞ RÖLYEF VE JEOLOJİ HARİTASI

ORTOFOTO HARİTALAR

• Bir hava fotoğrafı veya uydu görüntüsünden hazırlanarak elde edilen haritalardır.

Üsküp şehrinin ortofoto haritası (0.5 m-hava fotoğrafı)

Üsküp şehrinin ortofoto haritası (10 m-SPOT Pan uydu görüntüsü)

Ölçe

Bir yeryüzü parçasının (veya bir cismin) plan, maket veya harita gibi yöntemlerle gösterilebilmesi için kullanılan büyütme veya küçültme oranına ölçek denir.

Örneğin: 1/5000. Ölçeği ifade etmek için kullanılan bu oranda, paydanın değeri ne kadar büyükse ölçek o kadar küçüktür.

Ölçek paydası büyüdükçe haritanın kaplayacağı alan büyür, ancak detaylardaki belirginlik azalır.
Ölçek paydası küçüldükçe hartanın kaplayacağı alan küçülür ancak detaylar belirginleşir.

Örnek: 1/500 > 1/5000 > 1/50000 Daha büyük ölçekli Daha küçük ölçekli Daha detaylı Daha kapsamlı Haritalarda üç çeşit ölçek kullanılabilir. Bunlar;

•Sayısal ölçek

•Çizgisel ölçek
Sayısal ölçek

•Örneğin 1/25.000

•Ölçeğin anlamı nedir?

Pay'daki değer, payda'daki değerin harita üzerindeki aynı birimden arşılığıdır. Yani,

Pay=harita üzerindeki uzunluk,
Payda=arazi üzerindeki uzunluk.

Örnek: 1/25.000 ölçekli bir haritada harita üzerindeki 1 birimlik (cm) uzunluk, gerçekte yani arazide 25000 birim (cm)'e karşılık gelir.

Grafik (çizgisel) ölçek

LEJAND

Yararlı linkler
http://www.nh.nrcs.usda.gov/technical/Publications/Topo
watershed.pdf
http://www.tasagraphicarts.com/progtopo.html#toposcr
http://www.terrainmap.com/downloads/arrighi-soille99.pdf
http://iparla.labri.fr/publications/2004/SG04/K13.pdf
http://www.mc.metu.edu.tr/~pdrm/pdfs/brochure6.pdf

Yararlanılan Kaynaklar

• Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji
Mühendisliği Bölümü Ders
Notları
• Ketin, İ., 1977, Genel Jeoloji, İç
Olaylar
• Karaman, E., 2002, Jeolojik
Harita Bilgisi
• Tatar, Y., 1984, Jeolojik Harita
Bilgisi
• Yomralıoğlu, T., 2000, Coğrafi
Bilgi Sistemleri